Nhiều người nghĩ rằng làm IT chỉ cần giỏi kỹ thuật, nhưng thực tế, kỹ năng mềm đóng vai trò quan trọng không kém. Một lập trình viên giỏi không chỉ biết code mà còn phải làm việc nhóm tốt, giao tiếp hiệu quả và giải quyết vấn đề linh hoạt. Đặc biệt với fresher IT, việc trang bị sớm những kỹ năng mềm này sẽ giúp quá trình phát triển sự nghiệp thuận lợi hơn.

Dưới đây là 10 kỹ năng mềm quan trọng mà mỗi fresher IT nên có, hãy cùng VietnamWorks inTECH khám phá nhé.

1. Kỹ năng giao tiếp

Làm việc trong ngành IT không chỉ là ngồi trước màn hình mà còn phải trao đổi với đồng đội, báo cáo với cấp trên, thuyết trình ý tưởng và làm việc với khách hàng. Ví dụ như một lập trình viên backend khi cần API từ frontend team, nếu không giao tiếp rõ ràng, có thể dẫn đến sai sót trong yêu cầu và gây mất thời gian chỉnh sửa. Để cải thiện kỹ năng giao tiếp, bạn nên chủ động chia sẻ ý kiến trong các buổi họp nhóm, luyện tập viết email hoặc tin nhắn một cách rõ ràng, súc tích. Ngoài ra, hãy thử giải thích thuật toán hoặc công nghệ mới cho đồng nghiệp để tăng khả năng diễn đạt.

2. Kỹ năng làm việc nhóm

Hầu hết các dự án phần mềm đều được phát triển theo nhóm, và khả năng phối hợp với đồng đội sẽ quyết định hiệu quả công việc. Lấy ví dụ, khi làm việc trong team Agile, bạn cần biết cách tham gia daily standup meeting, cập nhật tiến độ và hỗ trợ đồng đội khi cần thiết. Để rèn luyện kỹ năng này, bạn có thể tham gia các dự án mã nguồn mở hoặc hackathon, học cách sử dụng Git/GitHub để làm việc nhóm và chủ động đặt câu hỏi, hỗ trợ đồng đội thay vì chỉ tập trung vào công việc của mình.

3. Tư duy phản biện

Một fresher IT không nên chỉ làm theo yêu cầu mà cần đặt câu hỏi và suy nghĩ logic để tối ưu giải pháp. Giả sử khi nhận task từ sếp, thay vì làm ngay, bạn nên phân tích xem có cách nào tối ưu hơn không. Nếu có, hãy đề xuất giải pháp để cải thiện. Để phát triển tư duy phản biện, bạn có thể rèn luyện bằng cách đặt câu hỏi "Tại sao?" ít nhất 5 lần khi gặp một vấn đề, đọc và phân tích các bài viết công nghệ, suy nghĩ về cách áp dụng hoặc cải tiến, đồng thời so sánh nhiều giải pháp trước khi chọn cách triển khai.

4. Kỹ năng giải quyết vấn đề

Debugging là một phần không thể thiếu trong công việc IT. Bạn cần có tư duy hệ thống để tìm ra lỗi nhanh chóng. Một trường hợp điển hình là khi ứng dụng bị lỗi, thay vì hoảng loạn, bạn nên kiểm tra log, sử dụng debugger hoặc Google để tìm hướng khắc phục. Để cải thiện khả năng giải quyết vấn đề, hãy thử debug một đoạn code lạ để tìm hiểu cách hoạt động, chia nhỏ vấn đề thành từng bước để xử lý hiệu quả và tham gia các cuộc thi lập trình như LeetCode, Codeforces để rèn tư duy logic.

5. Quản lý thời gian

Làm IT thường có nhiều deadline và yêu cầu gấp, nếu không biết quản lý thời gian, bạn dễ bị quá tải. Một minh chứng là một fresher có thể dùng phương pháp Pomodoro để tập trung làm việc trong 25 phút, sau đó nghỉ 5 phút để tránh mất tập trung. Để rèn luyện kỹ năng này, bạn có thể sử dụng các ứng dụng quản lý thời gian như Notion, Trello, hoặc Google Calendar, áp dụng kỹ thuật Pomodoro hoặc Eisenhower Matrix, và học cách nói "Không" với những công việc không quan trọng.

6. Kỹ năng học hỏi & tự phát triển

Công nghệ thay đổi nhanh, nếu không tự học, bạn sẽ bị tụt hậu. Ví dụ cụ thể là khi ReactJS ra mắt phiên bản mới với Hook, những lập trình viên không cập nhật kiến thức sẽ gặp khó khăn khi làm việc với dự án hiện đại. Để duy trì sự phát triển, bạn nên đọc blog công nghệ, sách chuyên ngành, tham gia khóa học online trên Coursera, Udemy, freeCodeCamp, và xây dựng project cá nhân để thực hành kiến thức đã học.

7. Kỹ năng thuyết trình & viết tài liệu

Bạn cần biết cách trình bày ý tưởng để thuyết phục người khác và viết tài liệu để đồng đội dễ hiểu code của bạn. Một minh họa khác là khi viết API, bạn nên sử dụng Swagger để tài liệu hóa giúp frontend team hiểu cách sử dụng. Để rèn luyện kỹ năng này, hãy thử thuyết trình về một chủ đề kỹ thuật trong nhóm hoặc trên blog cá nhân, viết tài liệu hướng dẫn cho code của mình và ghi chú lại những vấn đề gặp phải cùng cách giải quyết.

8. Kỹ năng làm việc từ xa

Ngày nay, nhiều công ty cho phép làm việc hybrid hoặc remote, nên bạn cần có khả năng quản lý công việc từ xa. Khi làm remote, một ví dụ thực tế là bạn cần thành thạo các công cụ như Slack, Jira, và biết cách tự quản lý công việc thay vì đợi người khác giao task. Để làm quen với mô hình này, bạn có thể làm việc freelance hoặc tham gia dự án remote nhỏ, học cách sử dụng các công cụ quản lý dự án như Trello, Asana, và thiết lập môi trường làm việc tại nhà sao cho hiệu quả.

9. Kỹ năng thích nghi & linh hoạt

Môi trường IT thay đổi liên tục, từ công nghệ đến quy trình làm việc. Nếu không linh hoạt, bạn sẽ gặp khó khăn khi thay đổi công ty hoặc dự án. Giả sử công ty chuyển từ PHP sang Node.js, bạn cần sẵn sàng học ngôn ngữ mới để theo kịp tiến độ. Để tăng khả năng thích nghi, hãy cố gắng học một công nghệ mới mỗi quý, làm quen với nhiều công cụ và phương pháp làm việc khác nhau, đồng thời cởi mở với sự thay đổi và thử nghiệm cái mới.

10. Tư duy tích cực & kỹ năng làm chủ cảm xúc

Công việc IT có thể gây stress, đặc biệt khi gặp bug hoặc bị deadline dí. Một ví dụ khác là khi deploy sản phẩm gặp lỗi, thay vì hoảng loạn, bạn nên giữ bình tĩnh, phân tích nguyên nhân và tìm cách khắc phục nhanh chóng. Để kiểm soát cảm xúc tốt hơn, bạn có thể tập luyện thiền hoặc thể dục để giảm căng thẳng, suy nghĩ về mặt tích cực của mọi tình huống và học cách chấp nhận thất bại như một bài học kinh nghiệm.

Lời kết

Học kỹ năng mềm không khó, nhưng cần rèn luyện mỗi ngày. Một fresher IT có thể giỏi code, nhưng nếu không biết giao tiếp, làm việc nhóm hay giải quyết vấn đề, bạn sẽ gặp nhiều trở ngại trong sự nghiệp.

Hãy bắt đầu bằng những kỹ năng nhỏ nhất như giao tiếp rõ ràng, quản lý thời gian tốt và tư duy phản biện. Từng bước một, bạn sẽ phát triển thành một lập trình viên chuyên nghiệp!

VietnamWorks inTECH